Radyo Seyrüsefer Sistemleri #1 – Genel Bilgiler

Bu Yazı Dizisi Hakkında:

Bu yazı dizimizde; havacılıkta kullanılan radyo seyrüsefer yardımcılarının çeşitleri, teknik özellikleri, çalışma prensipleri ve uçakta bulunan ilgili aletlerin işleyişi, kullanımı gibi konular ele alınacaktır. Aletli uçuş prosedürlerinin bu radyo seyrüsefer yardımcıları kullanılarak nasıl uçulacağı bu yazı dizisinde yer almayacaktır, bunun için aletli uçuş ile ilgili yazılarımıza göz atabilirsiniz. Ayrıca, aletli yaklaşmalarda kullanılan radyo seyrüsefer yardımcılarının kalkış ve iniş minimalarına ne kadar etki ettiği [Aerodrome Operating Minimums (AOM)], bu yazı dizisi dışında farklı yazılarımızda anlatılacaktır.

Bölümler:

1. Genel Bilgiler
2. NDB ve ADF Sistemleri (Non-directional Radio Beacon, Automatic Direction-finding Equipment)
3. DME Sistemleri (Distance Measuring Equipment)
4. VOR Sistemleri (VHF Omnidirectional Radio Range)
5. ILS Sistemleri (Instrument Landing System)
6. Marker Beacon Sistemleri
7. Yer Tabanlı DF Sistemleri (Direction Finding)
8. MLS Sistemleri (Microwave Landing System)
9. TACAN Sistemleri (UHF Tactical Air Navigation Aid)
10. Diğer Bazı Radyo Seyrüsefer Yardımcıları

Giriş:

Not: Bu yazı, kaynak gösterilmeden yazarın kendi bilgisi ile hazırlanmıştır. Hata veya eksiklik içerebilir.

Bu yazımızda ise, radyo seyrüsefer sistemleri nelerdir, uçaktaki radyo panelinden ve bazı ortak özelliklerden bahsedilecektir. Her bir radyo seyrüsefer cihazının özellikleri ilgili yazılarda bahsedilecektir.

Seyrüsefer sistemleri ile alakalı ana kaynak ICAO Annex 10’un 1. cildidir. Diğer ciltlerde iletişim ve gözetim sistemleri hakkında bilgi verilmektedir. Ayrıca çeşitli ICAO Doc serisi dokümanlar, cihazların teknik standartlaşma gereklilikleri için çeşitli EUROCAE veya RTCA dokümanları mevcuttur.

Havacılıkta Kullanılan Radyo Seyrüsefer Sistemleri:

Havacılıkta yaygın olarak NDB, VOR, ILS ve DME sistemleri kullanılmaktadır. Ayrıca TACAN, MLS vb. diğer radyo seyrüsefer sistemlerinin genel özellikleri de diğer yazılarda anlatılacaktır.

• NDB: NDB (Non-directional Radio Beacon) ve ADF (Automatic Direction-finding Equipment), hava ve deniz seyrüseferinde yön bulma amacıyla kullanılan basit bir radyo seyrüseferi sistemidir. Uçaktaki ADF cihazı, istasyonun hangi yönde olduğunu tespit eder. Aralarından en ilkelidir. 1930’lu yıllardan beri kullanımaktadır. NDB seyirde veya yaklaşmada kullanılmaktadır. Hassas olmayan yaklaşma / tip A yaklaşmadır.
• VOR: VOR (VHF Omnidirectional Radio Range), NDB‘ye göre daha gelişmiş olup 1940’larda kullanıma girmiştir. VOR‘da uçak VOR‘a göre belli bir radyalde uçabilir. VOR seyirde veya yaklaşmada kullanılmaktadır. Hassas olmayan yaklaşma / tip A yaklaşmadır.
• ILS: ILS (Instrument Landing System), aletli iniş sistemi olup birkaç verici sisteminden oluşmaktadır. Uçağı piste hizalayan Localizer (LLZ) ve uçağı piste belli bir açı ile alçaltan Glidepath (GP) vericileri ve piste çeşitli uzaklıklarda yerleştirilen marker beaconlardan oluşur. Glidepath ve marker beaconlar opsiyoneldir. ILS 1940’lı yılların ortalarından beri kullanılmaktadır. ILS yaklaşmaları dikey rehberlik varsa eski tanımla hassas yeni tanımla tip B yaklaşma, dikey rehberlik yoksa veya ILS sistemi belirli şartları sağlamıyorsa eski tanımla hassas olmayan yeni tanımla tip A yaklaşmadır.
• DME: DME (Distance Measuring Equipment), yukarıda sayılan seyrüsefer yardımcılarına ek olarak veya tek başına kullanılabilir. Mesafe ölçümü için kullanılmaktadır.

Uçaktaki Alıcı:

Navigasyon Radyosu:

Navigasyon radyosu, hava seyrüseferinde kullanılan VOR ve ILS frekanslarının ayarlanması için kullanılır.

Bir uçakta yedekli olsun diye veya farklı işler yapabilmek için birden fazla navigasyon radyosu bulunabilir. Genelde 2 tane bulunur. Bazı uçaklarda VOR ve ILS için ayrı radyolar bulunabilir. VOR ve ILS sistemleriyle alakalı bilgiler HSI veya CDI göstergelerinden gösterilir. Bazı uçaklarda HSI, bazılarında CDI bulunur. Her navigasyon radyosu için genelde bir gösterge bulunur.

Örnek Navigasyon Radyosu:

Multi-Mode Receiver (MMR):

Multi-Mode Receiver (Çok Modlu Alıcı), birden fazla farklı alım özelliği bulunan radyo alıcılarının genel ismidir. Tipik bir navigasyon radyosu, VOR ve ILS gibi farklı sinyalleri işleyebildiği için bir MMR’dır. Havacılıkta kullanılan MMR’ların, VOR, ILS, MLS, DME, GNSS/GPS, SBAS/WAAS, GBAS gibi çeşitli seyrüsefer sistemlerini birlikte destekleyebilen çeşitleri mevcuttur. Kimi zaman havacılıkta MMR kavramı, SBAS/WAAS veya GBAS destekleyip LVP veya GLS iniş özelliklerine destek veren yeni nesil MMR’ları belirtmek için de kullanılabilmektedir.

Örnek bir MMR ünitesi:

Hava Seyrüsefer Bandının Özellikleri:

Frekans Aralığı ve Kanal Ayrımı:

Hava seyrüsefer bandı [108,000-117.975] Mhz aralığında olup 50 kHz (0,05 MHz) kanal ayrımına sahiptir. _{(ICAO Annex 10 Vol. 5)}

Frekans Eşleştirmesi:

Hava seyrüsefer bandındaki bazı frekanslar ILS sisteminin Localizer vericilerine, bazıları da VOR vericilerine atanmıştır. Aynı zamanda bu sistemlerin yan elemanlarının (ILS sisteminin Glidepath’ı ve DME’si) (VOR’un DME’si) frekansları ile VOR ve ILS frekansları eşleştirilmiştir. Böylelikle hava seyrüsefer sistemine girilen frekansın VOR veya LLZ olduğu bu belirlemeye göre radyo tarafından anlaşılıp ilgili alıcılar çalıştırılır ve eşleştirilen DME ve Glidepath frekansları bu sistemlerin alıcılarına radyo tarafından otomatik ayarlanır. Ayrıca TACAN, MLS, GLS’ler de bu eşleştirmeye dahildir. (GLS, farklı bir yazı dizisinde anlatılacak.) Bu eşlenmiş frekansların ne olduğu, radyo seyrüsefer elemanlarının sinyallerini uygun alıcılar ile ayrı olarak incelemek isteyen veya bu işle uğraşanlar için gereklidir. Pilot açısından radyo zaten girilen VHF frekansına göre diğerlerini otomatik ayarlamaktadır.

Ayrıyeten, frekans yerine DME/TACAN kanal numarası da kullanabilmektedir. Genelde TACAN’larda kullanılır.

Not: NDB istasyonları navigasyon radyosuna ayarlanmaz. ADF cihazına ayarlanır. Bu yüzden bu eşleştirmeye dahil değildirler.

Kanal No. – VHF Frekansı (VOR/LLZ) – MLS – DME Frekansı Eşleştirme Tablosu:

Bu tabloda:
DME Kanal Numarası (TACAN için de geçerli) – VHF Frekansı (VOR/LLZ) – MLS Angle Frekansı – MLS Kanal Numarası – DME Sorgu ve Yanıt Frekansları eşleştirilmiştir.

_{(ICAO Annex 10 Vol. 1, 7th Ed. Amend 92 Corr. 2)}

LLZ – GP Frekans Eşleştirme Tablosu:

Bu tabloda LLZ frekanslarına karşılık gelen GP frekansları gösterilmiştir.

_{(ICAO Annex 10 Vol. 1, 7th Ed. Amend 92 Corr. 2)}

Navigasyon Radyosuna Frekans Nasıl Ayarlanır:

Navigasyon Radyosuna frekans girmek için ilk öncelikle 4 topuzu ile frekansı Standby kısmına (2) ayarlanır, daha sonra 3 tuşu ile Standby kısmındaki (2) frekans Aktif kısma (1) alınır. Böylelikle navigasyon radyosu, aktif kısımda bulunan frekansda alım yapacaktır.

İstasyon Tanıtma Kodu veya Ses Yayını:

Tanıtma Kodu:

Hemen hemen her VOR / LLZ / NDB vericisi, doğru istasyona bağlandığımızı teyit edebilmemiz için mors kodu yayını yaparlar. Bazı VOR / LLZ / NDB istasyonlarından bilgilendrime vb. amaçlar için ses yayını da yapılabilir. Bu ses yayınının ses sinyalleri 300-3000 Hz arasındadır. VOR ve LLZ sesini dinlerken sese sistemlerin kendi işleyişleriyle alakalı sinyallerin karışmaması için 300 Hz altı sesler filtrelenir.

İstasyon tanıtma kodlarına, chartlar veya ilgili havacılık yayınlarından bakılabilir. Genellikle kolaylık olması amacıyla kodların mors kodu karşılıkları da yazılmaktadır.
Örnek:

Tanıtma Kodunun veya Sesin Dinlenmesi:

Mors kodunu dinleyebilmek için Ses Kontrol Panelinden (ACP) NAV1 veya NAV2 tuşuna basılarak dinleme yapılabilir. Dinleyip karşılaştırdıktan sonra sesi kapatabilirsiniz. ACP panelinin ayrıntılı kullanımına ACP panelinin veya uçağın kılavuzundan bakınız.

NAV1, 1. navigasyon radyosunu; NAV2, 2. navigasyon radyosunu dinlemek içindir. ADF tuşu ise ADF’yi dinleyebilmek içindir.

Mors Dekoderi:

Glass kokpitli uçaklarda, kolaylık olsun diye mors kodu bir dekoder yardımıyla çözülüp ekranlarda gösterilmektedir. Bazen kalitesiz sinyallerde çözemediği olabilir. Bu tür durumlarda ses dinlenerek de kontrol yapılabilir.

Tahditli (Sınırlandırılmış) Alanlar:

Kullanılacak radyo seyrüsefer yardımcısı, yeryüzü şekillerinden dolayı sinyallerin bozulması gibi sebeplerden ötürü belli bir radyal aralığında veya mesafeden sonra kullanılamıyor olabilir. Bu tür kısıtlamalara uymak çok önemlidir. Bu gibi kısıtlamalar eğer varsa chartlarda yazmaktadır. Bazı Örnekler:

Kullanılan Çeşitli Gösterge Türleri:

Giriş:

Uçaklarda, radyo seyrüsefer cihazlarından alınan bilgilerin gösterilmesi için çeşitli göstergeler kullanılır. Göstergeler analog veya sayısal olabilir. Analog göstergelerden yaygın olanları, CDI, HSI, RBI, RMI’dir. Sayısal sistemlerde de bu analog göstergelere benzer sembolojiler kullanılabilmektedir.

Bu yazıda, CDI, HSI, RBI, RMI göstergelerinden bahsedilecek olup nasıl kullanılacakları, ilgili radyo seyrüsefer yardımcıları ile ilgili bölümlerde anlatılmaktadır.

CDI (Course Deviation Indicator):

CDI göstergeleri, VOR, TACAN, ILS, MLS, RNAV/RNP gibi sistemler için çeşitli verileri gösterir. CDI göstergelerinin bu sistemlerden hangilerinin verilerini göstereceği, uçakta kurulu radyo seyrüsefer sistemlerine göre değişebilir. Genellikle uçakalrda 2 adet navigasyon radyosu ve 2 HSI veya CDI bulunur (2 CDI ya da 2 HSI ya da 1 CDI + 1 HSI), göstergelerden biri NAV 1 için, diğeri NAV 2 için kullanılır. Uçağınızda kurulu radyo seyrüsefer sistemlerinin özellikleri için uçağınızın kılavuzuna başvurabilirsiniz.

CDI göstergeleri; VOR, TACAN gibi radyal tutma yapılabilen seyrüsefer yardımcıları ile radyal tutmak için kullanılabilir. OBS (Omni-bearing Selector) ile course ayarı yapılır. OBS topuzu, arka kerterizi döndürür ve arka kerteriz sadece seçili course’yi belirtmektedir, baş açısı ile ilgisi yoktur. Course ibresi de seçili radyalden ne kadar sapıldığını gösterir. TO/FROM göstergesi ise TO/FROM bölgelerinin hangisinde bulunulduğunu gösterir.

Ayrıca ILS Localizer, MLS Azimuth ile de kullanılabilir ve bunlarla course ibresi, course seçiminden bağımsız olarak merkez hattan ne kadar sapıldığını gösterir. Lakin course seçimi işlevsiz bile olsa uçağınıza bağlı olarak, ayarlanan değer, AFDS (Autopilot Flight Director System) gibi sistemlere bilgi sağlıyor olabileceğinden ayarlanması gerekebilir.

Bazı göstergelerde glideslope ibresi bulunmaktadır. Bu ibre, ILS Glide path veya MLS Elevation açısından dikeyde ne kadar sapıldığını gösterir.

Ayrıca CDI göstergeleri, eski uçaklara sonradan takılan RNAV/RNP seyrüsefer cihazları için rotadan yatayda ve dikeyde sapmayı göstermek için de kullanılabilmektedir.

HSI (Horizontal Situation Indicator):

HSI göstergeleri, VOR, TACAN, ILS, MLS, RNAV/RNP gibi sistemler için çeşitli verileri gösterir. CDI göstergelerinin bu sistemlerden hangilerinin verilerini göstereceği, uçakta kurulu radyo seyrüsefer sistemlerine göre değişebilir. Genellikle uçakalrda 2 adet navigasyon radyosu ve 2 HSI veya CDI bulunur (2 CDI ya da 2 HSI ya da 1 CDI + 1 HSI), göstergelerden biri NAV 1 için, diğeri NAV 2 için kullanılır. Uçağınızda kurulu radyo seyrüsefer sistemlerinin özellikleri için uçağınızın kılavuzuna başvurabilirsiniz.

HSI göstergeleri; VOR, TACAN gibi radyal tutma yapılabilen seyrüsefer yardımcıları ile radyal tutmak için kullanılabilir. Course ayar topuzu ile course ayarı yapılır. Ayar topuzu, HSI ibre mekanizmasını arka kerterize göreceli olarak döndürür, arka kerteriz ve HSI ibre düzeneği baş açısına göre hareket eder. Arka kerteriz, CDI’dan farklı olarak baş açısını gösterir. Baş açısı verisini göstergenin modeline göre içerisindeki jiroskoptan veya uçağın diğer aviyonik sistemlerinden sağlanan baş açısı verisine göre hareket eder. Yani arka kerteriz, pusula işlevi de görür. Genelde manyetik baş açısı verisi gösterilir. Bazı aviyonik sistemlerde hakiki [true] baş açısı verisi de seçilebilir. Course ibresi de seçili radyalden ne kadar sapıldığını gösterir. TO/FROM göstergesi ise TO/FROM bölgelerinin hangisinde bulunulduğunu gösterir.

Ayrıca ILS Localizer, MLS Azimuth ile de kullanılabilir ve bunlarla course ibresi, course seçiminden bağımsız olarak merkez hattan ne kadar sapıldığını gösterir. Bu durumda course seçimi, sadece HSI okunun baktığı yönü değiştirir. Lakin course seçimi işlevsiz bile olsa uçağınıza bağlı olarak, ayarlanan değer, AFDS (Autopilot Flight Director System) gibi sistemlere bilgi sağlıyor olabileceğinden ayarlanması gerekebilir.

Bazı göstergelerde glideslope ibresi bulunmaktadır. Bu ibre, ILS Glide path veya MLS Elevation açısından dikeyde ne kadar sapıldığını gösterir.

Ayrıca HSI göstergeleri, eski uçaklara sonradan takılan RNAV/RNP seyrüsefer cihazları için rotadan yatayda ve dikeyde sapmayı göstermek için de kullanılabilmektedir.

RBI (Relative Bearing Indicator):

Gösterge üzerindeki ibre, istasyonun hangi yönde kaldığını gösterir. Arkasındaki derece kerterizi kendi hareket edemeyip gösterge üzerindeki topuz aracılığıyla elle çevrilir. Bazılarında hiç ayarlanamaz, kerterizin üstü hep 0 dereceyi gösterir.

Bu gösterge, genelde ADF ile kullanılır.

RMI (Radio Magnetic Indicator):

RMI göstergelerinin ibreleri, ADF, DF (Direction Finding), VOR, TACAN gibi yön tespiti yapılabilir radyo seyrüsefer yardımcılarının hangi yönde kaldığını gösterir. Ayrıca RMI’nın arka kerterizi, RMI göstergesinin modeline de bağlı olarak içerisindeki jiroskop ile veya doğrudan uçağın diğer aviyonik sistemleri tarafından sağlanan baş açısı verisine göre döndürülür. Yani arka kerteriz, pusula işlevi de görür. Genelde arka kerteriz manyetik baş açısını gösterse de bazı aviyonik sistemlerde hakiki [true] baş açısı gösterme seçeneği de bulunabilir.

Bazı RMI’lar tek, bazıları çift ibreli olabilir. Bazı RMI’larda ibrelerin kaynakları da seçilebilir olabilir ve RMI’nın kenarısındaki seçici anahtarlarla seçilir. Örneğin, tek ADF ve çift navigasyon radyosu kurulu bir uçakta, sol seçici ADF – NAV 1, sağ seçici ADF – NAV 2 arasında seçim yapmaya yarıyor olabilir. Uçağınızda kurulu RMI göstergesi ile ilgili bilgileri uçağınızın veya aviyonik sistemlerinizin kılavuzlarında bulabilirsiniz.

Bazı Diğer Kavramlar:

Station Declination (İstasyonel Sapma):

VOR istasyonu kalibre edildiği zaman belirlenen, VOR cihazının 0° radyali ile gerçek (true) kuzey arasındaki hizalama sapmasıdır. _{ICAO PANS-AIM Chapter 1, kavram çevirisi DHMİ Havacılık Terimleri Sözlüğü 2. Baskı}

NOT: Bazı kaynaklarda “Magnetic Declination” olarak da geçebilir. Manyetik Sapma (Magnetic Variation) ile karıştırılmamalıdır. Ayrıca kimi zaman VOR haricindeki istasyonlar için de “Station Declination” kavramı kullanılabilir.

Bilgi Kaynakları:

Aletli Yaklaşma veya Rota Chart’ları:

Bu kaynaklarda ilgili aletli yaklaşma prosedürüne de bağlı olarak harita üzerinde ilgili radyo seyrüsefer yardımcılarının konumu, frekans bilgisi, tanımlama kodu, kolaylık olsun diye tanımlama kodunun mors karşılığı gibi bilgiler verilebilir.

AIP Bölümleri:

AIP GEN 2.5 – List of Radio Navigation Aids Bölümü:

_{(ICAO PANS-AIM GEN 2.5)}

Alfabetik olarak sıralanmış şekilde seyrüsefer yardımcılarının listesini bulundurur. Şu bilgileri içerir:

1. Tanımlama kodu.
2. İstasyonun adı.
3. Fasilite’nin tipi.
4. Hangi maksatla kullanıldığının belirteçi: “E” – en-route, “A” – aerodrome, “AE” – ikisi de.

Örnek:

AIP ENR 4.1 – Radio Navigation Aids – En-route Bölümü:

_{(ICAO PANS-AIM ENR 4.1)}

Radyo seyrüsefer hizmeti sunan ve en-route amacıyla kurulan istasyonların istasyon ismine göre alfabetik sıralanmış bir listesi bulunur. Şu bilgileri içerir:

1. İstasyonun ismi ve en yakın dereceye manyetik sapma (magnetic variation), VOR için teknik hizalama için kullanılacak olan en yakın dereceye istasyonel sapma (station declination).
2. Tanımlama kodu.
3. Her bir eleman için frekans / kanal.
4. İşletme saatleri.
5. Verici antenin coğrafi konumu (derece, dakika, saniye).
6. En yakın 100 ft’e (30 m) göre DME’nin verici anteninin rakımı (elevation).
7. Notlar (Remarks).

Eğer fasilitenin işletici otoritesi, belirlenmiş devlet kurumundan farklıysa; işletici otoritenin ismi not (remark) sütununda belirtilmelidir. Fasilite kapsaması, not (remark) sütununda belirtilmelidir.

Örnek:

AIP ENR 4.2 – Special Navigation Systems Bölümü:

_{(ICAO PANS-AIM ENR 4.2)}

Özel seyrüsefer sistemi (DECCA, LORAN vs.) ile ilgili açıklamalar verilir. Şu bilgileri içerir:

1. İstasyon veya zincirin ismi.
2. Mevcut hizmetin tipi (master signal, slave signal, colour).
3. Uygun olduğu şekilde frekans ,kanal numarası, basic pulse rate, recurrence rate.
4. İşletme saatleri.
5. Verici istasyonun coğrafi konumu (derece, dakika, saniye).
6. Notlar (Remarks).

Eğer fasilitenin işletici otoritesi, belirlenmiş devlet kurumundan farklıysa; işletici otoritenin ismi not (remark) sütununda belirtilmelidir. Fasilite kapsaması, not (remark) sütununda belirtilmelidir.

Her Bir Havalimanının AIP AD 2.19 – Radio Navigation and Landing Aids Bölümü:

_{(ICAO PANS-AIM AD 2.19)}

Havaalanının aletli yaklaşma veya terminal alan prosedürleriyle ilişkili radyo seyrüsefer ve iniş yardımcılarının ayrıntılı açıklamaları bulunur. Şu bilgileri içerir:

1. 3 Kasım 2021’e kadar:
   Yardımcı türü; en yakın dereceye manyetik sapma (magnetic variation); uygun olduğu şekilde ILS, MLS, temel GNSS, SBAS, GBAS için desteklen type of operation; VOR, ILS, MLS için ayrıca teknik hizalama için kullanılacak en yakın dereceye istasyonel sapma (station declination).

1. 4 Kasım 2021 İtibariyle:
   • a) Yardımcı türü.
   • b) Uygun olduğu şekilde en yakın dereceye manyetik sapma (magnetic variation).
   • c) ILS, MLS, GLS, temel GNSS, SBAS için desteklenen type of operation.
   • d) ILS için sınıflandırma.
   • e) GBAS için fasilite sınıflandırması ve yaklaşma fasilite atamaları.
   • VOR, ILS, MLS için ayrıca teknik hizalama için en yakın dereceye istasyonel kayma (station declination).
2. Gerekliyse tanımlama kodu.
3. Uygun olduğu şekilde frekanslar, kanal numaraları, hizmet sağlayıcı ve reference path identifier (RPI)‘lar.
4. Uygun olduğu şekilde işletme saatleri.
5. Uygun olduğu şekilde verici antenin coğrafi konumu (derece, dakika, ondalık saniye).
6. DME verici anteninin en yakın 100 ft’e (30 m) göre rakımı (elevation), DME/P için en yakın 10 ft’e (3 m) göre; GBAS referans noktasının en yakın foot veya metreye göre rakımı (elevation) ve noktanın en yakın foot veya metreye göre ellipsoid height değeri; SBAS için landing threshold point (LTP)‘nin veya fictitious threshold point (FTP)‘nin en yakın foot veya metreye göre ellipsoid height değeri.
7. GBAS referans noktasına göre servis alanı, en yakın kilometre veya deniz miline göre.
8. Notlar (Remarks).

Aynı yardımcı hem en-route hem de havaalanı amaçları için kullanılıyorsa, açıklamalar ENR 4’de de verilmeli. Eğer GBAS birden fazla havaalanına hizmet veriyorsa, açıklamalar her havaalanı için verilmeli. Eğer fasilitenin işletici otoritesi, belirlenmiş devlet kurumundan farklıysa; işletici otoritenin ismi not (remark) sütununda belirtilmelidir. Fasilite kapsaması, not (remark) sütununda belirtilmelidir.

Örnek:

Her Bir Heliportun AIP AD 3.18 – Radio Navigation and Landing Aids Bölümü:

_{(ICAO PANS-AIM AD 3.18)}

Heliportun aletli yaklaşma veya terminal alan prosedürleriyle ilişkili radyo seyrüsefer ve iniş yardımcılarının ayrıntılı açıklamaları bulunur. Şu bilgileri içerir:

1. Yardımcı türü; en yakın dereceye manyetik sapma (magnetic variation); uygun olduğu şekilde ILS, MLS, temel GNSS, SBAS, GBAS için desteklen type of operation; VOR, ILS, MLS için ayrıca teknik hizalama için kullanılacak en yakın dereceye istasyonel sapma (station declination).
2. Gerekliyse tanımlama kodu.
3. Uygun olduğu şekilde frekanslar, kanal numaraları, hizmet sağlayıcı ve reference path identifier (RPI)‘lar.
4. Uygun olduğu şekilde işletme saatleri.
5. Uygun olduğu şekilde verici antenin coğrafi konumu (derece, dakika, ondalık saniye).
6. DME verici anteninin en yakın 100 ft’e (30 m) göre rakımı (elevation), DME/P için en yakın 10 ft’e (3 m) göre; GBAS referans noktasının en yakın foot veya metreye göre rakımı (elevation) ve noktanın en yakın foot veya metreye göre ellipsoid height değeri; SBAS için landing threshold point (LTP)‘nin veya fictitious threshold point (FTP)‘nin en yakın foot veya metreye göre ellipsoid height değeri.
7. GBAS referans noktasına göre servis alanı, en yakın kilometre veya deniz miline göre.
8. Notlar (Remarks).

Aynı yardımcı hem en-route hem de heliport amaçları için kullanılıyorsa, açıklamalar ENR 4’de de verilmeli. Eğer GBAS birden fazla havaalanına hizmet veriyorsa, açıklamalar her heliport için verilmeli. Eğer fasilitenin işletici otoritesi, belirlenmiş devlet kurumundan farklıysa; işletici otoritenin ismi not (remark) sütununda belirtilmelidir. Fasilite kapsaması, not (remark) sütununda belirtilmelidir.

3. Parti Bazı Sağlayıcılar:

Jeppesen Airway Manual:

Jeppesen Airway Manual’in her bir bölgesel yayınında, “ilgili bölgenin”Radio Aids” bölümünde ilgili bölgedeki seyrüsefer yardımcılarının kod – isim – ülke eşleştirmesinin yapıldığı bir liste bulunur.

Örnek:

Jeppesen Airway Manual Text:

Jeppesen Airway Manual’in Text sürümünde, hem bögeler hem de ülkeler için ayrı ayrı listeme yapılmıştır ve şu başlıklardan ulaşılabilir:

• Bölgeye Göre Liste: Radio Aids > Radio Data – (Bölge İsmi) > Navigation Aids Listed By Identifier | (Bölge İsmi)
• Ülkeye Göre Liste: Radio Aids > Radio Data – (Bölge İsmi) > Navigation Aids | (Ülke İsmi)

Listelerde bulunan sütunların içerdiği bilgilerin ve “Class” bölümünde kullanılan harflerin anlamları şu şekildedir:

_{Jeppesen AWM text – Navigation Aids Legend, 20 Mar 2009}

Örnek:

Genel Chart Sembolleri:

AIP’lerde Kullanılan ICAO Sembolleri:

_{ICAO Annex 4, 11th Ed. Amend 61, Corr. 2}

NATO Sembolleri:

Bu semboller, ilgili NATO harita kılavuzlarına göre hazırlanmış haritalarda veya MIPS esaslı aletli yaklaşma chartlarında yer alabilir.

_{NATO STANAG 3675 IGEO Ed. 2 Annex A}

FAA Sembolleri:

_{FAA Aeronautical Chart Users’ Guide, 20 April 2023}

Jeppesen Sembolleri:

_{(Jeppesen Airway Manual, 18 Aug 2023)}

NOT: “Broken” navaid veya fix sembolü (2), navaid/fix’in son yaklaşma doğrultusu ile aynı hizada bulunmadığını gösterir.

LIDO Sembolleri:

_{LIDO Route Manual – LAT, Mayıs 2024}

Navblue Sembolleri:

_{NAVBLUE Specification & Legend, 18 FEB 2019}

Ayrıca Bakınız:

Güncelleme Notları:

• 4 Ocak 2024
  • MMR’ın açıklaması eklendi.
• 29 Haziran 2024
  • Bazı kısaltmalar düzeltildi.
  • Bazı ilgili AIP bölümleri eklendi.
  • İstasyonel sapma (station declination) kavramı eklendi.
• 31 Temmuz 2024
  • NAVBLUE sembolleri eklendi.
  • LIDO sembolleri güncellendi.
  • Gösterge türleri eklendi.
• 18 Eylül 2024
  • AIP GEN 2.5 bölümünün açıklamaları eklendi.
  • Bazı Jeppesen AWM bölümleri eklendi.
• 6 Ocak 2025
  • NATO harita sembolleri eklendi.

Ana Kaynaklar:

• ICAO Doc 10066 PANS-AIM (1st Ed., Amend. 1)

Yazar Hakkında