Baş Açısı ve Zamanlama İçin Rüzgar Doğrultması (Wind Correction) Nasıl Yapılır?

Giriş:

Havacılıkta kimi zaman rüzgar doğrultması yapılması gerekebiliyor. Örneğin VFR uçuş gibi durumlarda iki nokta arasında death reckoning yapılırken doğrultumuzdan sapmamak için baş açısının rüzgara göre doğrultulması gerekebilir, çünkü rüzgarın yan bileşeni, uçağı gidilmek istenen doğrultunun sağına ya da soluna sürükleyebilir. Holding, racetrack ve reversal prosedürleri, circling paterni, meydan turu gibi bacaklarda zamanlama kullanılan durumlarda, rüzgarın baş rüzgarı bileşeni, yere göre bağıl hızımızı azaltacağı için planlanandan daha az mesafe kat etmemize sebebiyet verir, bilakis kuyruk rüzgaı ise tam tersi şekilde fazla yol kat etmemize neden olur. Bu yüzden bu tür paternlerde, rüzgara göre zamanlama doğrultması hem de yön doğrultması yapmak gerekebilir.Bu yazımızda da, baş açısı ve zamanlama için rüzgar doğrultması yapmanın yöntemlerini göstereceğiz.

NOT: Yazıda, flight computer (uçuş hesaplayıcısı) ile rüzgar doğrultması gösterilmeyecektir. Bu, ileride uçuş hesaplayıcıları ile alakalı yazı planlanırsa orada anlatılacaktır.
NOT: Yaklaşma hızını belirlemek için V_REF‘e eklenmesi gereken ve palye sırasında kaybedilen hız değeri için “wind additive” veya “wind correction” gibi isimlendirmeler kullanılsa da bu konu ile alakalı değildir ve bu yüzden bu yazıda bahsedilmeyecektir.

Zamanlama İçin Rüzgar Doğrultması:

Fiziki Formülü:

• TAS: True Airspeed (Doğru hava hızı), (Gidişat doğrultusundaki bileşeni.)
• GS: Ground speed (Yer hızı)
• Leg Time: Uçulacak bacağın sakin hava süresi. (Ör: 60 sn holding outbound süresi)
• Corrected Leg Time: Rüzgara göre doğrultulmuş bacak süresi.
• NOT: TAS ile GS’nin birimleri aynı olmalı. Sürelerin de birimleri aynı olmalı.

Çıkarabileceğimiz Bazı Sonuçlar:

• Rüzgarın baş rüzgarı bileşeni, bizi daha geride bırakacağı için aynı mesafeyi kat etmek için bacağın normal durgun hava süresinden daha uzun süre uçulması gerekir.
• Rüzgarın kuyruk rüzgarı bileşeni, bizi daha ileriye atacağı için aynı mesafeyi kat etmek için bacağın normal durgun hava süresinden daha kısa süre uçulması gerekir.

Pratik Yöntem:

Asıl kaynağını bulamasak da şöyle genel bir yöntem kullanılmaktadır:
(HW: Headwind, TW: Tailwind)

• Yöntem, her 60 saniyelik bacak için geçerlidir. bacak süresi farklıysa doğru orantı kurabilirsiniz.
• Uçak hızı 200 kts (Tahminen TAS olabilir.) altı için:
  • HW veya TW değeri 2’ye bölünür.
• Uçak hızı 200 kts (Tahminen TAS olabilir.) veya üstü için:
  • HW veya TW değeri 3’e bölünür.
• Çıkan sonuç, eğer rüzgar HW ise bacak süresine eklenir, TW ise çıkarılır.

Örnek:

3 dakikalık bir racetrack outbound bacağı 150 KTAS ile uçulacak, 12 kts kuyruk rüzgarı mevcut.

1. 12 kts ÷ 2 = 6 s
2. 3 dakika içinde 3 tane 60 s olduğu için 6 s × 3 = 18 s
3. 180 s (3 min) – 18 s = 162 s. 162 saniye uçulur.

Baş Açısı İçin Rüzgar Doğrultması:

Sapma Açısının Fiziki Formülü:

• Rüzgar olarak, rüzgarın yan rüzgar (crosswind) bileşeni alınır. Sürüklenme, rüzgarın estiği yöne doğru olur.
• Baş açısı doğrultması için, baş açınızı rüzgara karşı, sapma açısı kadar döndürerek rüzgar doğrultması yapabilirsiniz.

Çıkarabileceğimiz Bazı Sonuçlar:

• Yan rüzgar hızı artarsa b vektörünün boyu artacağı için sapma açısı artar, daha fazla doğrultma yapmak gerekir.
• Doğru hava hızı (TAS) azalırsa, a ve c vektörlerinin boyları azalır lakin b vektörü değişmediği için sapma açısı artar, daha fazla doğrultma yapmak gerekir.

Sapma Açısının Basitleştirilmiş Formülü:

• Rüzgar olarak, rüzgarın yan rüzgar (crosswind) bileşeni alınır. Sürüklenme, rüzgarın estiği yöne doğru olur.
• Baş açısı doğrultması için, baş açınızız rüzgara karşı sağma açısı kadar döndürerek rüzgar doğrultması yapabilirsiniz.
• İlk 60’ı TAS’a bölüp çıkan sonucu rüzgar hızı ile de çarpabilirsiniz, işlem önceliğini etkilemez.

ÖRNEK:

Uçak 100 KTAS ile ilerlemekte ve rüzgarın yan rüzgar bileşeni soldan (sağa doğru) 20 kts, bu durumda basitleştirilmiş formül ile rüzgar doğrultması yapalım:

1. 60 ÷ 100 KTAS = 0.6
2. 0.6 × 20 kts = 12°
3. Rüzgar soldan estiği için bizi doğrultumuzun sağına sürükler, bu durumda baş açımızı sola 12° çevirerek doğrultumuzu koruyabiliriz.

Vektörleri Çizerek Sapma Açısını Bulma:

Halihazırda harita üzerinde çizilmiş bir rota varsa ölçekli olarak rüzgar vektörü çizilerek sapma açısı bir açıölçer yardımıyla ölçülebilir. Daha sonrasında sapma açısı kadar baş açımızı rüzgara çevirerek rüzgar doğrultması yapabiliriz.

Genelde VFR haritaları doğru kuzeye göre hizalı olup doğru baş (True Heading) üzerinden çizimler yapılır. Rüzgar yönleri ise genelde doğru baş olarak yayınlanır. Eğer baş açılarından biri manyetik diğeri doğru ise, manyetik sapma miktarını kullanarak hepsini manyetik başa veya doğru başa çevirmek gerekebilir.

1. İlk olarak siyah ile gösterilen “ground vector” (yer vektörü) bizim rotamız olup büyüklük olarak “yer hızı”nı (ground speed) esas almaktadır. Örnekte 286° doğru baş ve 90 kts olarak verilmiş. Örnekte 1 cm = 10 kts olacak şekilde çizim yapılması kararlaştırıldığı için, rota çizgimizin 9 cm kadarlık bölümünü yer vektörü olarak alabiliriz.
2. Mavi ile gösterilen, “rüzgar vektörü”dür (wind vector). Rüzgaın yönü örnekte 240° doğru baş olarak verilmiş ve bu yöne göre çizim yapılmış. Zaten vektörel olarak hesap yaptığımız için, rüzgarın yan rüzgar bileşenin almamıza gerek yoktur. 1 cm = 10 kts olacak şekilde kararlaştırıldığı için ve rügzar hızı 20 kts olduğu için rüzgar vektörü, harita üzerinde 2 cm uzunluğunda çizilmiş.
3. Daha sonrasında, yer vektörü ile rüzgar vektörünün boştaki uçları birleştirilerek “hava vektörü” (air vector) çizilmiş. Büyük olarak “doğru hava hızı”nı (TAS) esas alır. Bu vektörün boyu harita üzerinde 10.5 cm gelmiş, ölçek ile çarparsak 105 kts buluruz. ayrıca yönünü de açı ölçer veya plotter ile ölçebiliriz.
4. Hava vektörü ile yer vektörünün arasındaki açı ölçülerek sapma açımız bulunabilir. Örnekte 7° çıkmış.
5. Son olarak, örnekte rüzgar soldan estiği için baş açımızı sola 7° çevirerek rüzgar doğrultmamızı yapabiliriz.

Wind Correction Angle (WCA):

Baş açısına (heading) yapılan rüzgar doğrultma açısı demektir.

Track Gösteregesi Aracılığıyla Doğrultma:

INS veya GNSS sistemlerine sahip uçaklarda genelde track (doğrultu) açısı da gösterilir. Baş açısı (heading), göz kararı rüzgarın geliş yönüne birkaç derece çevrilerek track göstergesindeki açı değerinin gitmek istenilen doğrultu ile aynı olması sağlanabilir.

Ana Kaynaklar:

• CAE Oxford Aviation Academy, Ground Training Series, Navigation, Second Edition.

Yazar Hakkında